فسخ نکاح و شرایط آن به چه صورت است؟
فسخ نکاح و انفساخ نکاح و تفاوت آنها با هم
قانون حمایت از خانواده در بند ۹ ماده ۴، شرایط برهم خوردن رابطیه زوجیت بین زن و مرد را، فسخ و انفساخ نکاح ، طلاق، بذل مدت و انقضای مدت نام می برد.
انفساخ نکاح، در واقع انحلال عقد نکاح به صورت قهری است به صورتی که طرفین عقد، اختیاری در انحلال آن نداشته باشند، مانند موارد فوت یا حجر یکی از طرفین. بعلاوه تغییر دین یکی از زن و شوهر، تغییر جنسیت آنها و کافر شدن زوج نیز می تواند منجر به انفساخ نکاح شود. اما فسخ نکاح یک گونه از ایقاعات است که اثر عقد معین را از بین می برد.
موجبات فسخ نکاح در قانون مدنی ایران
وجود عیب در یک نفر از زن و شوهر و تخلف از شرط وصف، دو مورد کلی است که در قانون مدنی، به عنوان عامل فسخ نکاح از آنها نام برده شده است.
از جمله عیوب مرد که به زن حق فسخ نکاح می دهد عبارتند از:
- خصاء
- عنن یا ناتوانی جنسی یا اشکال در دستگاه تناسلی (در صورت بروز ناتوانی جنسی بعد از عقد نیز، زن می تواند درخواست فسخ نکاح داشته باشد).
- جنون مرد. در این مورد نیز در صورت بروز عیب بعد از عقد، زن باز هم حق فسخ نکاح را دارد.
همچنین عیوب زیر در زن، موجب فسخ نکاح از طرف مرد می گردد:
- قرن
- جذام
- برص
- افضاء
- زمین گیری
- نابینایی دو چشم
اگر زن پس از عقد به هر یک از موارد بالا دچار شود، مرد حق فسخ ندارد.
همچنین اگر زن یا مرد قبل از عقد، هر کدام به عیوب خود که موجب فسخ نکاح می شود اشاره نمایند، طرف مقابل بعد از عقد حق فسخ ندارد.
تخلف از شرط وصف
ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی، تخلف از شرط وصف را اینگونه عنوان نموده است:
“هرگاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده باشد و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده است، طرف مقابل، حق فسخ دارد، خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متبانیا بر آن واقع شده باشد”.
این صفت می تواند از نوع کمال بوده یا مربوط به فقدان نوعی عیب و نقص در فرد باشد. همچنین ممکن است در شروط عقد نکاح به این صفت اشاره ای نشود اما عقد مبتنی بر وجود این صفت باشد.
تفاوت فسخ و انفساخ نکاح و طلاق
طلاق، تنها راه انحلال اثر عقد نکاح نیست. گاه شرایطی پیش می آید که اثر عقد خود به خود از بین می رود و وضعیت زوجین به حالت قبل از عقد باز میگردد، خواه این شرایط تحت اراده لااقل یکی از زوجین بوده (فسخ) یا غیر ارادی باشد (انفساخ).
طلاق نیاز به تشریفات خاصی دارد که در فسخ طلاق نیاز به آنها نیست. همچنین برای طلاق، اذن دادگاه لازم است. اما در فسخ و انفساخ نکاح ، نیازی به مداخله دادگاه در اصلاح زوجین یا داوری بین آنها نمی باشد. طلاق تنها در مورد عقد دائم مطرح است اما فسخ و انفساخ نکاح در مورد نکاح موقت نیز می تواند اتفاق بیفتد.
