مفهوم و مصادیق نفقه چیست؟

نفقه عبارت است همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن،البسه،غذا،اثاث منزل،و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.برای تشخیص ماهیت حق زن بر نفقه باید باید به اراده شوهر و عرف توجه نمود و میان اموال مصرف شدنی و غیر آن قائل به تفکیک شد.با وجود قوانین صریح و مشخص در این زمینه، باز هم بسیاری از مسائل دعوی دادگاه حول موضوع مطالبه نفقه و پرداخت نفقه شکل می گیرد.

اما سؤالی که برای بسیاری از افراد ممکن است پیش آید، این است که نفقه زن چقدر است؟

تاکنون قوانین موجود حمایت از خانواده هیچ مبلغ مشخصی را برای نفقه تعیین نکرده اند و میزان نفقه را بر اساس وضعیت اقتصادی روز جامعه و شرایط مکانی و زمانی زندگی زوجین و نیازهای معمول وضعیت زن دانسته اند.

قوانین پرداخت نفقه

با وجود آنکه در بسیاری از قوانین تأکید بسیاری بر پرداخت نفقه شده است، اما طبق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، مرد می تواند در صورت عدم تمکین توسط زوجه از پرداخت نفقه خود داری کند. تعاریف گوناگون از تمکین وجود دارد به صورتی که در بسیاری از موارد دعوی، مرد به راحتی می تواند عدم تمکین زوجه را اثبات نماید.

اما قبل از آن باید بدانیم زوجه در چه مواردی باید زوج را تمکین کند؟

یکی از مصطلح ترین موارد تمکین، تأمین تمام نیازهای شرعی مرد توسط زن است که این مفهموم از موارد بیماری و مغایر با سئون اخلاقی و ضد سلامت روحی و جسمانی فرد مستثنی است. در مفهوم دیگر، زن در صورتی مرد را تمکین می کند که پس از جاری شدن عقد در محل اقامت شوهر زندگی کند و در غیر اینصورت حق دریافت نفقه را ندارد. در این مورد زوجه می تواند در شروط ضمن عقد به حق دریافت نفقه در صورت اقامت در محل دیگری غیر از منزل شوهر اشاره کند. بنابر مفهوم فوق، در صورتی که زن منزل شوهر را بدون هیچ دلیلی و بدون اذن شوهر ترک کند، مرد می تواند از پرداخت نفقه امتناع کند.

مطالبه نفقه حال و گذشته زوجه

در جامعه ایران، مرد وظیفه تأمین معاش و تمکین مالی خانواده را دارد. از همین رو وظیفه پرداخت نفقه، شامل تأمین نیازهای طبیعی زن از جمله مسکن، لباس، خوراک، هزینه های درمان و لوازم زندگی بر عهده مرد گذاشته شده است. با وجود قوانین صریح و مشخص در این زمینه، باز هم بسیاری از مسائل دعوی دادگاه حول موضوع مطالبه نفقه و پرداخت نفقه شکل می گیرد.

اما سؤالی که برای بسیاری از افراد ممکن است پیش آید، این است که نفقه زن چقدر است؟

تاکنون قوانین موجود حمایت از خانواده هیچ مبلغ مشخصی را برای نفقه تعیین نکرده اند و میزان نفقه را بر اساس وضعیت اقتصادی روز جامعه و شرایط مکانی و زمانی زندگی زوجین و نیازهای معمول وضعیت زن دانسته اند.

قوانین پرداخت نفقه

با وجود آنکه در بسیاری از قوانین تأکید بسیاری بر پرداخت نفقه شده است، اما طبق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، مرد می تواند در صورت عدم تمکین توسط زوجه از پرداخت نفقه خود داری کند. تعاریف گوناگون از تمکین وجود دارد به صورتی که در بسیاری از موارد دعوی، مرد به راحتی می تواند عدم تمکین زوجه را اثبات نماید.

اما قبل از آن باید بدانیم زوجه در چه مواردی باید زوج را تمکین کند؟

یکی از مصطلح ترین موارد تمکین، تأمین تمام نیازهای شرعی مرد توسط زن است که این مفهموم از موارد بیماری و مغایر با سئون اخلاقی و ضد سلامت روحی و جسمانی فرد مستثنی است. در مفهوم دیگر، زن در صورتی مرد را تمکین می کند که پس از جاری شدن عقد در محل اقامت شوهر زندگی کند و در غیر اینصورت حق دریافت نفقه را ندارد. در این مورد زوجه می تواند در شروط ضمن عقد به حق دریافت نفقه در صورت اقامت در محل دیگری غیر از منزل شوهر اشاره کند. بنابر مفهوم فوق، در صورتی که زن منزل شوهر را بدون هیچ دلیلی و بدون اذن شوهر ترک کند، مرد می تواند از پرداخت نفقه امتناع کند.

ترک انفاق

در برخی حالات مرد بدون داشتن هیچ دلیل موجهی از پرداخت نفقه خودداری می کند. بنابر ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی، صراحتاً به جرم ترک انفاق زوجه توسط زوج اشاره نموده و بیان شده: “هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد، یا از تأدیه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع نماید، دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می نماید”. در واقع در اینجا مفهوم ترک انفاق کیفری مطرح می شود.

در موارد ترک انفاق از سوی مرد، زن می تواند دادخواست مطالبه نفقه خود را به دادگاه ارائه نماید. وی دراین صورت می تواند شوهر را به پرداخت نفقه گذشته ملزم نماید یا درخواست طلاق نماید.

مراحل قانونی دادخواست مطالبه نفقه حال و گذشته

در اینجا دو بحث مطرح می شود. مطالبه نفقه حال و مطالبه نفقه گذشته. در صورتی که زن درخواست مطالبه نفقه حال خود را از مرد داشته باشد، می تواند شکایت خود را در یک برگ تنظیم نموده و به دادگاه ارائه نماید. دادگاه شکایت زوجه را بررسی می کند و در صورت اثبات عدم پرداخت نفقه از سوی مرد، زوج محکوم و ملزم به پرداخت نفقه خواهد شد و در صورت امتناع از اجرای حکم، حکم کیفری و زندان برای وی صادر می شود.

اما در صورتی که زن درخواست پرداخت نفقه گذشته خود از سوی مرد را داشته باشد، باید دو نسخه دادخواست خریداری نموده، درخواست خود را در آنها شرح داده و به میزان مبلغی که از نفقه مد نظرش است، تمبر ضمیمه درخواست نماید و به دادگاه خانواده ارائه دهد. در این مورد زن می تواند هزینه دادرسی را نیز مطالبه کند. در صورتی که مرد توانایی پرداخت نفقه را نداشته باشد، اموال منقول و غیر منقولی جهت واگذاری به زن نداشته باشد و یا در نهایت مجبور به پرداخت نفقه نگردد، زن حق طلاق دارد.

در برخی حالات مرد بدون داشتن هیچ دلیل موجهی از پرداخت نفقه خودداری می کند. بنابر ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی، صراحتاً به جرم ترک انفاق زوجه توسط زوج اشاره نموده و بیان شده: “هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد، یا از تأدیه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع نماید، دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می نماید”. در واقع در اینجا مفهوم ترک انفاق کیفری مطرح می شود.

در موارد ترک انفاق از سوی مرد، زن می تواند دادخواست مطالبه نفقه خود را به دادگاه ارائه نماید. وی دراین صورت می تواند شوهر را به پرداخت نفقه گذشته ملزم نماید یا درخواست طلاق نماید.

مراحل قانونی دادخواست مطالبه نفقه حال و گذشته

در اینجا دو بحث مطرح می شود. مطالبه نفقه حال و مطالبه نفقه گذشته. در صورتی که زن درخواست مطالبه نفقه حال خود را از مرد داشته باشد، می تواند شکایت خود را در یک برگ تنظیم نموده و به دادگاه ارائه نماید. دادگاه شکایت زوجه را بررسی می کند و در صورت اثبات عدم پرداخت نفقه از سوی مرد، زوج محکوم و ملزم به پرداخت نفقه خواهد شد و در صورت امتناع از اجرای حکم، حکم کیفری و زندان برای وی صادر می شود.

اما در صورتی که زن درخواست پرداخت نفقه گذشته خود از سوی مرد را داشته باشد، باید دو نسخه دادخواست خریداری نموده، درخواست خود را در آنها شرح داده و به میزان مبلغی که از نفقه مد نظرش است، تمبر ضمیمه درخواست نماید و به دادگاه خانواده ارائه دهد. در این مورد زن می تواند هزینه دادرسی را نیز مطالبه کند. در صورتی که مرد توانایی پرداخت نفقه را نداشته باشد، اموال منقول و غیر منقولی جهت واگذاری به زن نداشته باشد و یا در نهایت مجبور به پرداخت نفقه نگردد، زن حق طلاق دارد.