چک، سند لازم الاجرایی است که به موجب آن، شخص صادر کننده متعهد می شود در زمان مشخص نسبت به پرداخت وجه سند از حساب نقدی خود به فرد دارند چک، اقدام نماید. در صورتی که دارنده چک برای مطالبه وجه چک با مشکل مواجه شود، بانک باید با درخواست دارنده چک، برگه ای را حاوی مشخصات صادرکننده چک و شرح علل عدم پرداخت وجه چک تنظیم نموده و پس از مهر و امضا به دارنده چک تحویل منماید. پس از آن دارنده چک می تواند با تسلیم این برگه به دادگستری یا ثبت نسبت به مطالبه وجه چک اقدام نماید. در این مقاله، وصول چک از طریق اجرای ثبت و صدور اجرائیه چک را بررسی خواهیم کرد.

شرایط لازم برای وصول چک از طریق اجرای ثبت

برای ارائه تقاضای صدور اجرائیه چک، اصل چک به همراه برگه صادر شده از سوی بانک که به منزله گواهی عدم پرداخت می باشد، به واحد اجرای ثبت محل ارائه می شود. اولین و اساسی ترین شرط برای صدور اجرائیه چک طبق ماده ۲۰ قانون صدور چک، آن است که بانک صادر چک از جمله بانک های مجاز کشور باشد. همچنین در صورتی که چک به دلیل عدم مطابقت امضا برگشت خورده باشد، امکان وصول وجه آن از طریق اجرای ثبت وجود ندارد. شرط دیگر وصول چک از این طریق آن است که متقاضی صدور اجرائیه چک با فردی که چک در وجه وی صادر شده یا به نام او پشت نویسی شده است یکی باشد یا حامل چک باشد.

بنابراین می توان گفت صرفاً لازم نیست اولین مراجعه کننده به بانک متقاضی صدور اجرائیه چک باشد، بلکه افراد دیگری که چک پس از مراجعه به بانک به نام آنها منتقل شده است نیز می توانند متقاضی اجرای ثبت برای وصول چک باشند.

در مواردی که وکیل یا نماینده قانونی صاحب حساب اقدام به صدور چک نموده است، هر دو به صورت تضامنی مسئولیت پرداخت وجه چک را داشته و اجرائیه چک برای هر دو صادر می شود.

صدور اجرائیه چک و امکان توقیف اموال

در صورتی که متقاضی بتواند لیستی از اموال و دارایی های صاحب چک به اداره اجرای اسناد رسمی سازمان ثبت تقدیم نماید، می تواند از طریق واحد اجرای ثبت، درخواست بازداشت یا توقیف صادر کننده چک را داشته باشند. برخلاف روش کیفری که زمان، عامل محدود کننده برای صدور اجرائیه می باشد، در این روش در هر زمان درخواست صدور اجرائیه چک از واحد اجرای ثبت سازمان ثبت اسناد و املاک پذیرفته می شود. تنها باید توجه داشت که در صورت گذشت یک سال از تاریخ ابلاغ اجرائیه، اگر متقاضی موفق به معرفی لیستی از اموال صادر کننده نشود،  باید ۵% از مبلغ چک را به عنوان هزینه اجرایی بپردازد.

مراحل صدور اجرائیه چک

پس از اینکه اجرائیه امضا شده و پرونده آن تشکیل شد، ابلاغ آن توسط مرجع ذی صلاح انجام می گیرد. پس از ابلاغ و تأیید توسط متصدی اجرایی، اخطاریه ای بابت شیوه وصول طلب صادر شده و به صادر کننده چک ابلاغ می شود. ماده ۲۱ قانون آیین نامه اجرای اسناد رسمی، مهلت ۱۰ روزه ای را برای مدیون بابت اجرای مفاد ابلاغیه قرارداده است. در صورتی که صادر کننده چک به ابلاغیه عمل نکند، دارنده چک می تواند تقاضای بازداشت اموال بدهکار را اداره ثبت تقدیم نماید.

برای صدور اجرائیه چک، باید هزینه اجرائیه که معادل ۵% مبلغ چک است پرداخت شود. از این رو روش مطالبه وجه چک از طریق اجرای ثبت، هزینه بیشتری نسبت به طرح دعوای کیفری و حقوقی داشته اما سرعت بیشتری نیز دارد.